Atomowi żołnierze wolności. Archeologia magazynów broni jądrowej w Polsce
Publikacja, pt. Atomowi żołnierze wolności. Archeologia magazynów broni jądrowej w Polsce dr. Grzegorza Kiarszysa jest prezentacją rezultatów nieinwazyjnych badań archeologicznych nad obiektami wojskowymi z okresu zimnej wojny. Głównym tematem monografii są trzy magazyny broni jądrowej, powstałe w Polsce w końcu lat 60. XX wieku, w ramach przedsięwzięcia o kryptonimie „Wisła”. W swojej narracji autor odwołał się do szerokiego zasobu źródeł. Wykorzystał odtajnione zobrazowania satelitarne, materiały fotolotnicze oraz współczesne zaawansowane metody prospekcji terenowej (m.in. lotnicze i naziemne skanowanie laserowe, elementy technologii SfM). Wiele omówionych w publikacji archiwalnych dokumentów, raportów wywiadowczych, fotografii i wywiadów nigdy wcześniej nie było publikowanych w Polsce. Źródła te pozwalają na odkrywanie nieznanych dotychczas faktów dotyczących magazynów „Wisła” i przedstawienie ich losów z zupełnie nowej perspektywy.
W okresie zimnej wojny istniało wiele miejsc objętych tajemnicą państwową, które mają dziś bardzo szczątkową dokumentację. Do grupy tej zaliczają się także trzy magazyny amunicji atomowej, powstałe w Polsce w końcu lat 60. XX wieku. Obiekty te zbudowano w ramach przedsięwzięcia o kryptonimie „Wisła” w Dobrowie (Podborsku) w pobliżu Białogardu (obiekt 3001), Sypniewie (Brzeźnicy-Kolonii) koło Jastrowia (obiekt 3002) i Grochowie (Templewie) nieopodal Trzemeszna Lubuskiego (obiekt 3003). W świetle umów zawartych pomiędzy rządami ZSRR i PRL w miejscach tych składowano taktyczną broń jądrową, przeznaczoną dla jednostek Wojska Polskiego. Mimo stosunkowo obszernych akt przechowywanych w polskich archiwach, historia magazynów taktycznej broni jądrowej pełna jest luk, domysłów i niedomówień. Tworzą ją także skrawki informacji rozrzucone poza granicami kraju, często na innych kontynentach. Ich losy to nie tylko dzieje trzech stosunkowo niewielkich, ściśle tajnych radzieckich baz wojskowych, egzystujących w czasie pokoju swym sennym rytmem. Jest to także materialne świadectwo realizacji przedsięwzięcia, w które zaangażowano olbrzymie środki i dziesiątki tysięcy ludzi w wielu krajach świata. Był to również obszar zmagań służb wywiadowczych, po których pozostały odtajnione raporty i zobrazowania satelitarne.
Celem tej książki jest przedstawienie potencjału poznawczego badań archeologicznych w studiach nad obiektami wojskowymi okresu zimnej wojny. Nie mniej istotnym zagadnieniem jest funkcjonowanie ich materialnych pozostałości we współczesnej świadomości społecznej. Od pewnego czasu cieszą się one bowiem rosnącym zainteresowaniem. Pozwala to na zaobserwowanie procesu, w rezultacie którego do niedawna pozbawione znaczenia miejsca stają się dziedzictwem kulturowym.
