Krajobraz Wielkiej Wojny. Front nad Rawką i Bzurą (1914-1915) w świetle teledetekcji archeologicznej i źródeł historycznych
Jest to druga z serii książkowych publikacji zawierających wyniki projektu pt. „Archeologiczne Przywracanie Pamięci o Wielkiej Wojnie. Materialne pozostałości życia i śmierci w okopach Wielkiej Wojny w rejonie Rawki i Bzury” (akronim: APP).
Książka zawiera wyniki procesu badawczego, który został wywołany przez odnalezienie zbioru unikatowych fotografii lotniczych pola bitwy w rejonie Rawki i Bzury z 1915 roku. Korelacja tych fotografii z innymi danymi teledetekcyjnymi oraz ze źródłami historycznymi i z wynikami archeologicznych badań nieinwazyjnych, dała nam wgląd zarówno w pierwotne przemiany krajobrazu z czasu wojny, jak też w specyfikę procesów podepozycyjnych.
Pola bitew jako materialne pozostałości wydarzeń (zbyt) często granicznych, poprzez wpływ na wyobraźnię i wrażliwość historyczną, mogą mieć szczególną moc i znaczenie. Materialne pozostałości działań zbrojnych skłaniają do refleksji na temat koszmaru wojny, żołnierskiej śmierci, krzywdy wyrządzonej ludności cywilnej, zniewagi cywilizacyjnych wartości i norm społecznych (nawet tych odnoszących się do konfliktów zbrojnych), użycia przemocy w celu rozwiązania konfliktu czy niszczenia cudzej własności poprzez dociekanie własnych racji. Refleksję tego typu może wyzwalać świadome łączenie fizycznych miejsc (physical places) z tym, o czym wiadomo, że się tam wydarzyło. Takie łączenie następuje wówczas, gdy towarzyszą mu głębsze reakcje. Są to momenty afektu, braku odpowiedzi na pytania i wątpliwości, które nie są natychmiast wyrażane, ale które bywają głęboko odczuwalne, uwewnętrzniane. Bywa, że następuje to w bezpośrednim kontakcie z polami bitew, lub w kontakcie z ich re-prezentacjami i / lub z tym co po nich zostało. Pola bitew historycznych stanowią istotny kontekst dla zadania pytania o to, co tu i teraz oznaczają ślady wojen dla współczesnego człowieka, dla wspólnot pamięci, dla wspólnot komunikacyjnych, dla gatunku ludzkiego?
Wykorzystując wnioski płynące ze studiów nad krajobrazem i nad pamięcią (miejsca) oferujemy w tej książce wgląd w proces poznawczy, którego wyniki mogą być pomocne w dostrzeżeniu tych poruszających elementów pola bitwy w rejonie Bzury i Rawki, które wciąż mogą wywoływać reakcje afektywne u czytających na temat tego krajobrazu, u odwiedzających ten krajobraz, pomimo że od jego zaistnienia minęło ponad sto lat. Bitwa o przyczółek bolimowski była bitwą pozycyjną, toczoną na terenie dzisiejszej Polski między Armią Cesarstwa Niemieckiego i Armią Imperium Rosyjskiego.
W książce tej omawiamy krajobraz Wielkiej Wojny w rejonie Bzury i Rawki. W naszej opinii jest to jeden z bardziej unikatowych pod kilkoma względami bezprecedensowych krajobrazów kulturowych, z jakimi się na naszych drogach poznawczych spotkaliśmy. Podczas gdy historia i wydarzenia wojenne z lat 1914-1915 doczekały się kompleksowego omówienia, to krajobraz ten nie był dotychczas przedmiotem kompleksowych studiów. Tymczasem bliższe jego poznanie, może znacząco wzbogacić postrzeganie i rozumienie fenomenu jakim jest, podlegający ciągłej przemianie krajobraz naznaczony wojną. Tymczasem bliższe poznanie tego krajobrazu, może znacząco wzbogacić postrzeganie i rozumienie fenomenu jakim jest, podlegający ciągłej przemianie naturo-kulturowy krajobraz naznaczony wojną.
