Kulturowe oblicza życia i śmierci – nieinwazyjne badania nad osadnictwem pradziejowym w lasach Bagicza

O projekcie

Badania archeologiczne na terenach leśnych są niezwykle trudne z uwagi na problemy, jakich nastręcza bujna roślinność. Niemniej od momentu wykorzystania w badaniach archeologicznych technologii LIDAR coraz więcej stanowisk posiadających własną formę terenową zostaje rozpoznanych na obszarach pokrytych gęstą roślinnością.
Początki projektu sięgają 2016 roku, kiedy w kołobrzeskich lasach rozpoznano cmentarzysko kurhanowe (Bagicz stan. 22). Znaczna część informacji na jego temat pochodziła z analizy map wykonanych w technologii LIDAR, do których przygotowania wykorzystano dane pochodzące z ISOK (Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami). Prace wykopaliskowe, które miały na celu określenie chronologii prowadzono latem 2017 roku. Badania pozwoliły określić przynależność kulturową cmentarzyska do kultury wielbarskiej.
W trakcie wykopalisk lokalni pasjonaci historii oraz mgr Piotr Agaciak, leśniczy opiekujący się lasem, wskazywali na wiele innych potencjalnych stanowisk archeologicznych mogących znajdować się w okolicy. Dodatkowo z miejscowości Bagicz znane są jeszcze dwa stanowiska wielbarskie. Stanowisko nr 1 jest o tyle specyficzne, że stanowi odosobniony pochówek szkieletowy w kłodzie drewnianej, który ponad sto lat temu znaleziono pod klifem w miejscowości Bagicz. To właśnie z nim kojarzone jest osadnictwo kultury wielbarskiej nad rzeką Parsętą w dyskursie naukowym. W odległości ok. 1 km od stanowiska 1 znajduje się stanowisko 2, na którym w trakcie badań ratowniczych prowadzonych przez O. Dibelta w latach 1936-37 zarejestrowano 4 groby ciałopalne, z który 3 datowano na okres wpływów rzymskich i jeden na okres przedrzymski. Omawiany teren wydaje się mieć niezwykły potencjał poznawczy.
Projekt Kulturowe oblicza życia i śmierci – nieinwazyjne badania nad osadnictwem pradziejowym w lasach Bagicza był realizowany w Katedrze Archeologii Uniwersytetu Szczecińskiego w latach 2018-2019. Badania były dofinansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu Ochrona zabytków archeologicznych i trwały w latach 2018-2019. Program był pilotowany przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Kierowniczką projektu była dr Marta Chmiel-Chrzanowska.

Badania w lesie

Celem niniejszego projektu jest nieinwazyjne, archeologiczne rozpoznanie terenów leśnych miedzy miejscowościami Kądzielno, Stramniczka i Bagicz w okolicy Kołobrzegu, a także badania powierzchniowe na terenie plaży morskiej w okolicy lotniska w Bagiczu. Niestety las jest aktywnie penetrowany przez detektorystów, na co wskazują zniszczenia odnotowane na kurhanach, a także informacje od leśniczego. Dodatkowo na jego terenie prowadzone są intensywne prace leśne. Część nasypów na stanowisku wielbarskim uległa istotnemu naruszeniu właśnie w ich wyniku. Dlatego też tak ważne wydaje się zadokumentowanie stanowisk archeologicznych w omawianym regionie.
Jednym z podstawowych elementów projektu będzie wykorzystanie efektów skanowania laserowego, które wniosło całkowicie nową, jakość w badaniach archeologicznych na terenach zalesionych. Wygenerowane w oparciu o dane pochodzące z LIDAR mapy zinterpretowane zostaną pod kątem obecności obiektów antropogenicznych.
Na cmentarzysku kurhanowym kultury wielbarskiej przeprowadzone zostaną badania magnetyczne, które pozwolą wnieść nowe informacje na temat konstrukcji kurhanów bez konieczności prowadzenia badań wykopaliskowych. Weryfikacja terenowa stanowisk przeprowadzona zostanie w oparciu o dane pochodzące z LIDARa, ewentualne materiały archiwalne, ale również informacje od mieszkańców oraz pracowników nadleśnictwa. Dane na temat osadnictwa uzupełnione zostaną przez badania o charakterze paleośrodowiskowym, przede wszystkim badania palinologiczne. Dzięki temu możliwe stanie się osadzenie osadnictwa na omawianym terenie w kontekście środowiskowym.

Badania na klifie

W ramach projektu odbędą się również badania powierzchniowe w okolicach klifu w Bagiczu, które mają na celu zlokalizowanie stanowiska wielbarskiego wiązanego z pochówkiem kobiety w kłodzie drewnianej. W ramach projektu zrealizowane zostaną również ponowne badania antropologiczne szkieletu z Bagicza oraz jego analiza biochemiczna.
Analiza biochemiczna, na którą składają się badania izotopów stałych strontu, azotu, węgla i tlenu z dwóch zębów pobranych ze szkieletu z Bagicza mogą pomóc odpowiedzieć na wiele pytań związanych z funkcjonowaniem mieszkańców omawianego obszaru w okresie wpływów rzymskich i osadzenia ich w kontekście środowiskowym. Rezultaty opisanych powyżej badań pozwolą na wnioskowanie na temat relacji pomiędzy nekropolą w Bagiczu (stan. 22), a innymi stanowiskami okresu wpływów rzymskich w mikroregionie.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o projekcie odwiedź stronę: https://www.archeologiabagicza.pl/

Publikacje

Chmiel-Chrzanowska M. 2019. Archeologia Bagicza. Kulturowe oblicza życia i śmierci, Szczecin: WNUS.
Chmiel-Chrzanowska M. 2018. Uneasy archaeology of the cliffs: Bagicz sites example, „Folia Praehistorica Posnaniensia”, t. 23, s. 9-22.